پیرامون محسن قانع بصیری

مسئله‌ی تکنولوژی در سنت روشنفکری ایران، همیشه بغرنج بوده و در بسیاری از موارد نتوانسته مرز خود را از گفتمان ارتجاعی و ضدتجدد که بعدها سلطه‌ی سیاسی نیز یافت، جدا کند. انجام عملیات‌های فضایی اخیر در کشور‌های مختلف از جمله در امارات و آمریکا و فرستادن کاوشگر به سطح سیاره‌ی مریخ، برخی از گزاره‌های آشنا در نزد برخی از اندیشه‌ورزان چپ درباره‌ی تکنولوژی را زنده کرده است و مطالعه برخی از یادداشت‌ها موجب شد من این پرسش‌ها را با خودم مطرح کنم: آیا می‌توان شوق دیدن عکس‌ها و تصاویری که کاوش‌گر مریخ برای ما فرستاده است را نادیده گرفت و آن را یک‌سر به منافع قدرت سیاسی ربط داد؟ آیا عطش ما برای فهم امکانات و وسایلی که چنین کاوشی را ممکن کرده است، صرفا ناشی از سادگی ماست و این‌که ما مسحور تبلیغات رسانه‌ها قرار گرفته‌ایم؟ آیا میل به مکاشفه صرفا میل به تخریب طبیعت و سلطه بر آن است؟

غرب‌زدگی، نوشته‌ی جلال آل احمد متن مهمی برای تاریخ ایران معاصر است. از این نظر که می‌توان آن را عصاره و جانمایه‌ی تفکری دانست که چه درست و چه غلط یکی از بنیان های اساسی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ را تشکیل می دهد. جلال آل احمد با اینکه خود یکی از چهره های اصلی و مهم نقد روشنفکری ایران در دهه‌ی سی و چهل بود، اما همین وجه نقّادانه ی او- که کمتر خوشایند هم نسلانش قرار داشت- در آثار غیر داستانی اش چون “در خدمت و خیانت روشنفکران” و “غرب‌زدگی” فیگور تازه‌ای از روشنفکر/منتقد را پدید آورد.

او طی این سال‌ها بسیار رنجید، اما ندیدم کسی را برنجاند. نهاد قانع بصیری با نیکی کم‌همتا و سرشت آسمانی آمیخته بود. او چرخ از کار افتاده اندیشه را در ما به حرکت درآورد و دوام انسانیت را در ما برانگیخت. او یگانه‌ترین استادی بود که از نزدیک‌ دیدم.

یادداشت وارده؛ به بهانه یادبود، به دلیل قصور گذری بر زندگی متفکر تنها و تأملی بر وضع اسفناک روشنفکری در ایران محسن قانع بصیری بسیار دقیق نیازهای حال حاضر جامعه ایرانی را درک کرده بود. عجب آنکه آخرین آثارش در نقد جریان روشنفکری و نیز وضعیت دموکراسی در ایران دقیقاً …

گفتگوی محمد میلانی با محسن قانع بصیری در روزنامه اعتماد استاد خیلی متشکرم از این که دعوت بنده را پذیرفتید. در واقع نیت ما بر این شد که کتاب «ما و جهان نیچه‌ای» بیژن عبدالکریمی مبدا بحث ما شود و در واقع از آنجا به گونه‌ای پیش برویم که وارد …

سالی که گذشت در کنار تمام اندوه ها و غم هایی که به جای گذاشت، تلخ ترین سال برای ژورنال گفتگوی هارمونیک بود. تنها یک ماه از جشن تولد سیزده سالگی سایت در منزل زنده یاد محسن قانع بصیری می گذشت که خبر شوکه کننده درگذشت این دانشمند برجسته به ما رسید. مقام علمی و گستره نظریه های محسن قانع بصیری در جایگاهی است که حتی مرور آرا و اندیشه های او نیز نیازمند پژوهشی عمیق و چند بعدی است؛ شناخت دستگاه فکریِ وی، مخاطب را از معابر فلسفه، جامعه شناسی، اقتصاد، اخلاق و… می گذراند تا به یک نگاه منشوری از مسائل برساند.

استادی دارم از نازنیان گمنام، مهندس محسن قانع بصیری. او ذهنی خلاق، خالی از تعصب، تئوریک و انتقادی دارد که متاسفانه در هیاهوی عصر اطلاعات(به قول خودش عصر اطلاعات که نه عصر سرطان اطلاعات) از جایگاهی که باید برخوردار نیست.

محسن قانع بصیری، پرورده «نظام ابن سینایی» نیست او یک فن سالار و متخصص تمام عیار در رشته خود، با معیارهای مدرن است اما به نظام آموزشی و پژوهشی و نگرشی موسوم به «ابن سینایی» که دلالت بر وسعت مشرب و جامع الاطراف بودن مرد اهل اندیشه دارد، دلبسته است و این از ریشه عمیق ایرانی او برمی آید.

مارتین هایدگر فیلسوف بزرگ قرن بیستم به زعم بسیاری از منتقدان و شارحانش به تکنولوژی از دریچه هستی شناسانه می نگریسته و از این منظر است که رویکرد وی به این مفهوم نه تنها برای خودش محلی پراعراب از توجه بوده بلکه نگاه های مخالف و موافق به خودش را نیز همواره در این راستا به حرکت در آورده است. از نظر او اگر نسبت ما با هستی از طریق روند وحدت و کثرت برقرار می شود، پس در تکنولوژی نیز همین روند باید مورد توجه قرار گیرد. پس به تعبیری کوشش وی برای یافتن چنین روندی از حرکت فکری و عقلی در باب تکنولوژی به مثابه امری که اکنون متعلق شناسایی شده است، آنگاه ابتر می ماند که نگاه به تکنولوژی از منظر وی صرفاً نگاه به ماشین و سیطره آن بر زندگی آدمی در دوره مدرن است.

برای ثبت نام به وب سایت www.hanoozart.ir مراجعه کنید.